KİTAP TANITIMLARIM 125.

 

“ÇİN FELSEFESİNDE İNSAN: SİYASİ VE BEŞERİ ROLLER” – Dr. İlknur Sertdemir, Gece Y., 120 s. 1. Basım, 2020.

 

Değerli dostum Dr. İlknur Sertdemir’in bu kitabı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü çatısında 2020 yılında tamamladığı doktora tezinden üretilmiş. Tezin ve dolayısıyla kitabın amacı, klasik Çin metinlerinde insan kavramının semantik tahlilini yapmak. Bunu da insan kavramını kozmolojik, epistemolojik, sosyolojik ve sosyo-politik yönleriyle ele alarak ideal davranış metotları üzerinden değerlendirerek yapıyor.

Antik Yunan’la eş zamanda Çin topraklarında da felsefe yapılıyordu. Belki o zamanlar adına felsefe denmiyordu, zira Yunanca  “philo” ve “sophia” kelimelerinden türetilmiş bir ifadedir, felsefe. Bilgiyi sevmek gibi bir anlama gelmektedir. Ancak anlam olarak bakıldığında tarihin başlarından beri, insanın olduğu her yerde bir şekilde bilgi arayışı, düşünce olmuştur. Günümüze yazılı metinlerle ulaşmış olanları biliyoruz biz. Eski Çin’de de özellikle bu konuda ilk ve temel kaynak olarak kabul edilen, Taoizm’in ana kitabı “Tao Te Ching” (ya da Dao Dejing) bulunuyor. Daha önceki tanıtımlarımda iki farklı çeviriden bu kadim eseri de anladığım ve dilim döndüğü kadarıyla anlatmaya çalışmıştım. İlknur’un kitabında da gördüm ki Dao ekolü kadim Çin’de bir temel oluşturuyor. Sonraki ekoller farklılıklar sergilese de Dao kavramı gibi bazıları hep temel olarak kalıyor. Antik Yunan’da olduğu gibi Antik Çin’de de metafizik, epistemoloji, etik, siyaset felsefesi gibi düşüncenin alt disiplinleri üzerinden okuyabileceğimiz sistemler, ekoller geliştirilmiş.

Önsöz ve Giriş bölümünde kitabın amacı, insan kavramına genel bakış ve kadim Çin felsefesinin ana yapısının genel tanıtımını okuyoruz. Daha sonra 6 bölüm ve Değerlendirme-Sonuç kısmı yer alıyor kitapta. Sonda da Kaynakça var. Ana ve alt başlıklar, bölümler dâhil numaralandırılmaması tercih edilmiş. İlk bölüm “İnsan Doğası” meselesinde insanın doğuştan iyi mi kötü mü olduğu sorunsalına Çin’de getirilen yorumları okuyoruz. Bu konuda, farklı ekollerin hemfikir olamadığını görüyoruz batı felsefesinde olduğu gibi. Daha sonra evrenin kaynağı Dao, gök-yer ikiliği, Yin-Yang ve Beş Element anlatılıyor. Metafizik yapıdan Siyaset Felsefesine geçilerek sonraki bölümde de devlet yönetimi ve toplum düzeninden bahsediliyor. Gök’ün oğlu Hükümdar, Gök-Yer ikiliği meselelerinin eski Türklerin Gök Tengri inancıyla benzerlikleri görülüyor. Sonraki bölümlerde ideal davranış yöntemleri, bilişsel ve davranışsal gelişim gibi başlıklarla insan kavramı klasik metinlerde irdeleniyor.

Çin’de 4 ekol varmış: Laozi ve Dao ekolü (Taoizm), Konfüçyüs ve Ru ekolü, Mozi ve Mo akımı, Hanfeizi ve Fa ekolü… Bu ekollerde insan kavramı sırasıyla irdeleniyor. Ekoller tanıtılıyor. Düşünsel farklılıkları ortaya koyuluyor. Örneğin birinde daha otoriter, kuralcı bir hükümdarın olması gerektiği söylenirken diğerinde daha yumuşak, halkçı bir hükümdar olması uygun görülüyor. Çin klasik metinleri de Dört Kitap ve Beş Klasik Metin olarak iki farklı klasiklerde inceleniyor. Dört kitap: Konuşmalar Kitabı Lunyü, Mengzi, Orta Yol Doktrini, Büyük Bilgi… Beş Klasik Metin: Değişimler Klasiği, Belgeler Klasiği, Şiirler Klasiği, Törenler Klasiği, Bahar Güz Kayıtları… Bunların her birinin ne ile ilgili olduğu nasıl ve ne zaman yazıldıkları gibi bilgileri her birini anlatan alt başlıkta bulabiliyoruz. İnsan kavramıyla ilgili fikirler ayrıntısıyla ele alınıyor.

Sonuç olarak felsefeyle ilgilenen herkesin okumasını tavsiye ederim. Anlaşılmaz, terminoloji yüklü akademik bir çalışma olarak görmeyin. Akademik olduğu kadar genel okuyucunun da anlayabileceği şekilde yazılmış bir kitap. Bolca alt açıklama içeriyor. Bazı kavramların okunuş ve yazılış olarak Çinceleri de yer alıyor kitap boyu. Bu minvalde Çin felsefesi hakkında hiçbir şey bilmeyenler için de genel kültür olacaktır. Dostum İlknur’u tebrik ediyor, ona teşekkür ediyor ve başarılarının devamını diliyorum.