KİTAP TANITIMLARIM 207.

“UĞURSUZ BİR ŞEY GELİYOR BU YANA” (Something Wicked This Way Comes) – Ray Bradbury, İthaki Y., 275 s., 2. Baskı, 2018.

Adını, Shakespeare’in “Macbeth”indeki bir dizeden alan, Bradbury’nin bu önemli eseri, 1962 yılında yazılmış bir fantastik/gizem romanı. Korku unsurlarından da yararlanıyor. Ana karakterler, 13 yaşındaki iki iyi arkadaş, Jim Nightshade ve William Halloway ile diğerlerinin, Ekim'de kasabalarına gelen gezici bir karnavalla ilgili kâbus gibi deneyimleri hakkında. Bu karnavalın ürkütücü figürleriyle uğraşan çocuklar, korkuyla nasıl mücadele edeceklerini öğreniyorlar. Bradbury’nin ziyaret ettiği bir karnavalda yaşadığı deneyime dayanan roman (birkaç karakter gerçekten orada gördüklerinden alınmaymış), önceleri film olarak çekilmek üzere senaryo şeklinde yazılmış, lakin yeterince mali destek sağlanamayınca romana dönüşmüş.

 

Romanın şairane bir dili var. Yalnız, şairane derken; yoğun edebi, ağır-ağdalı bir yapıdan bahsetmiyorum. Daha ziyade; ritimli, akışkan, tekerleme gibi. Hele ki orijinalinden okursanız daha iyi anlaşılır. Alışkın olmayanlar için romanın bu yapısı garip gelebilirse de Bradbury’nin böyle bir tarzı var. Daha önce tanıttığım “Cadılar Bayramı Ağacı” da böyleydi fakat bu kitapta daha belirgin. Başka ortak yönler de var: çocuk ana karakterler, macera dozu, fantazya, olayların sonbaharda geçmesi gibi… Tekinsiz, koyu karanlık değil; neşeli bir tonu var. Bu durum biraz eğlence, macera katıyor; buna karşın korku duygusunu Scooby-Doo düzeyinde tutuyor. Bu özellikler, kitabın ismiyle zıt diye düşünüyorum. Yine de, Hoffmannvari tekinsiz karakterler güzel.

Kitaptaki karakterlere bakalım şimdi. İyi ve kötü karakterler olarak iki taraf olduğunu görüyoruz: Will Halloway 30 Ekim gece yarısından bir dakika önce doğmuş. Beyaz-sarı saçları var. Gözleri, "yaz yağmuru kadar berrak". Will, itaatkâr doğalı, zor durumlara karışmaktan kaçınıyor; yine de karnavalın kötü gücüyle mücadelede aktif bir rol üstleniyor. Diğer ana çocuk karakter olan Jim Nightshade ise 31 Ekim gece yarısından bir dakika sonra doğmuş. Kara kara düşüncelere sık sık dalan, küstah bir çocuk. Will'in temkinliliği ve pratikliğine engel teşkil ediyor. Vahşi, karışık kestane kahverengi saçları, "yeşil cam" gibi gözleri var. Will’in babası Charles Halloway; sessiz, mutsuz, orta yaşlı bir adam. Oğluna pek yakın değil ama sonunda karnavalla karşı karşıyayken öz farkındalık ve inanç kazanıyor. Bay Dark (Resimli Adam), ana kötü karakter; vücudunun her yerinde hareketli dövmeler taşıyan uğursuz bir adam. Dark'ın geçmişi bir muamma. Dark'ın karnavalı yönetmedeki ortağı Bay Cooger, ilk kez atlıkarıncayı tamir ederken görülen sert, kızıl saçlı bir adam. Bay Dark gibi, kökenleri bilinmiyor. Toz Cadısı, altıncı hisse sahip olan ve birçok sihir becerisi sergileyen kör bir kâhin; karnavalın en tehlikeli üyelerinden biri olarak tasvir ediliyor. Bayan Foley, Will ve Jim'in elli yaşındaki öğretmenleri. Karnavalın diğer kurbanları gibi Bayan Foley de genç olmayı diliyor. İskelet, en sık görünen ucubelerden biri olan son derece ince, iskelet benzeri bir yaratık. Tom Fury/cüce,  dünyanın en güzel kadınını görme arzusuna yenik düşen bir paratoner satıcısı.

 

DİKKAT! SPOILER BAŞLANGICI!

Roman, 23 Ekim'de bulutlu bir günde açılıyor. Her ikisi de 14. yaş günlerinin eşiğinde olan iki arkadaş, Will ve Jim, tuhaf bir paratoner satıcısı olan Tom Fury ile karşılaşıyorlar. Fury, onlara doğru bir fırtınanın geldiğini duyurur. Satıcı, çocuklara evlerinden birinin tehlikede olduğunu söylediği için Jim'e bir paratoner veriyor. Gece boyunca Will ve Jim, havada bir şeyler hisseden kasaba halkıyla buluşuyorlar. Kasaba halkı arasında, yerel kütüphanede çalışan Will'in 54 yaşındaki babası Charles da var. Hem Charles, hem de çocuklar ertesi gün başlayacak olan karnavalı öğrenirler. Jim ve Will, yıl içinde bir karnavalın bu kadar geç gelmesinden heyecan duyarlar, ancak Charles'ın içinde kötü bir his var. Çocuklar karnavalın sabahın üçte gelişini izlemek için dışarı çıkarlar. Ertesi gün karnavalı keşfetmeye giderler. Bundan sonrası karnavalın kötü karakterlerinin, gizli emellerinin ve doğaüstü güçlerinin keşfiyle ve karakterlerin mücadelesiyle devam ediyor.

Ayna Labirenti ve üzerine binenleri döndüğü yöne göre yaşlandıran (ileri) ya da gençleştiren (geri) atlıkarınca, karnavaldaki önemli ekipmanlar. Çocuklar, Bay Cooger'ın atlıkarınca üzerinde geri geri gittiğine (müzik tersten çalarken) tanık oluyorlar ve o indiğinde 12 yaşında! Bundan sonra tüm karakterlerin rol alacağı bir takım takipler, kaçmalar, koşturmalar, olaylar cereyan ediyor. Karnavalın gizemini çözmek isteyen çocukların peşine, karnavalın kötü karakterleri takılır. Bayan Fooley, kör ve genç bir kıza dönüşür. Cooger, atlıkarınca kontrolden çıkınca 100 yaş yaşlanır. Çocuklar ve Charles, kütüphaneye saklanır vs. Sonunda iyi taraf kazanır ve karnaval dağılır. Her nesilde bir kez karnavalın geldiği ve bir fırtınayla dağıldığı ortaya çıkar.

Romanlarda genelde olaylardan önce karakterleri değerlendiririm. Öykülerden en önemli farkının bu olduğunu düşünüyorum çünkü. Kitaptaki karakterlerin dönüşümü, olaylara etkileri uygun kullanılmış. Jim büyümeyi arzuluyor, bu da onu karnavalın cazibesine karşı savunmasız kılıyor, ancak sonunda Will ile olan arkadaşlığı sayesinde kurtuluyor. Charles Halloway, oğlunun hayranlığını, sevgisini ve dostluğunu kazanmasıyla birlikte romanın sonunda kendi başına bir savaşçı oluyor. Karnavalın lideri, görünüşe göre kasaba halkının gizli arzularını yerine getirme gücüne sahip olan gizemli "Bay Dark" ise gerçekte, karnaval gibi köleleştirdikleri kişilerin yaşam gücüyle yaşayan kötü niyetli bir varlıktır. Başlangıçta diğer ana karakterler üzerinde hâkimiyet kuruyor, ancak Charles ona karşı anlayamayacağı veya dayanamayacağı olumlu duygular kullandığında gücü zayıflıyor. Toz cadısının diğer insanların varlığına ve duygularına karşı artan duyarlılığı, onu olumlu duygulara karşı savunmasız hale getiriyor. Paratoner satıcısı Fury, karnaval tarafından deli bir cüceye dönüştürülüyor ve eski hayatına dair hiçbir hatırası olmadan karnavalın içine alınıyor.

SPOILER SONU!

 

Roman, tüm bireylerin içinde var olan iyi ve kötünün çelişkili doğasını analiz ederek fantezi ve korku unsurlarını birleştiriyor. Bradbury romana çocukluğuna dair nostalji aşılamış. Roman, yetişkinliğe geçişi çevreleyen karanlık alt akıntıları keşfetmek için küçük bir Amerikan kasabası ortamının üzerine halk masalı ve doğaüstü unsurları bindiriyor. Ayrıca insanların, nesnelerin ve fikirlerin üzerinizdeki gücünün, onlara kendi zihninizle aşıladığınız güce bağlı olduğu temasını da aktarıyor. Bu nedenle karnaval, herkesin sahip olduğu ya da ilgili olduğu yaşlanma, ölüm ve yalnızlık gibi yaygın insan korkularından kolayca yararlanabilmekte. Benmerkezci arzu ve istekler, ulaşılamaz bir hayalle insanları hayatın nimetlerine karşı körleştirdiği için, insanın kin ve mutsuzluğunun temeli olarak gösteriliyor. Romanın buna ana örneği, Bayan Foley'nin Cooger'ın gençlik vaadiyle baştan çıkması ve onun aldatmacasını "yeğeni" olarak görmemesine ve toplumdaki hak ettiği yeri kaybetmesine neden olması. Buna karşın; karşı gücün, romanın sonunda Charles'ın Jim ve Will ile kendiliğinden koşmasıyla ifade edilen, kişinin hatalarını kabul etmesi ve hayatın günlük zevklerinin coşkulu bir şekilde peşinde koşması olduğu ima ediliyor. Onlardan neredeyse kırk yaş büyük olması, basit bir insan arkadaşlığından aldığı zevkin yanında sönük kalıyor.

Aslında en temelinde insan yaşamının evreleri ve zaman ana tema olarak kullanılıyor. Olayların akışının aralarında özellikle Charles’ın bu konularla ilgili felsefi düşüncelerini çocuklara anlattığı bölümler var. Bu bölümler şahsen dikkatimi, olaylardan daha çok çekti. Çünkü romanın suyunu sıktığımda konsantrenin buralarda olduğunu düşünüyorum. Şu ana kadar saydıklarım dışında arkadaşlık, aile ve sevgi bağlarının önemini de temalara eklemeliyim. Bu kitaptan etkilenen yazarlar arasında Stephen King, Neil Gaiman ve Clive Barker gibi önemli isimler var. Ben de onların okuduğum bazı eserlerinde bu kitabın etkisini görüyorum. Örneğin, King’in “O” (It) romanı… Çocuk karakterler, kötülere karşı mücadele, kasaba, palyaço (karnavalda görebileceğimiz bir karakter), arkadaşlık bağları gibi birçok ortak şey barındırıyor. Zaten bir önceki tanıtımım olan kitabında King, bu romanı ayrıntılı bir şekilde irdeliyordu.  

Tekinsiz ve ciddi yerine eğlenceli ve sıcak bir atmosfer barındırması dışındaki diğer olumsuz olabilecek eleştirim, romandaki karakterlerin ve olayların gerçekten var olabilecekmiş gibi hissettirmemesi. Yalnızca kitabın içinde varlar, sayfaları kapattığımızda varlıklarını sürdürmüyorlar. Bu anlamda da hayali, rüya gibi bir atmosferi var. Ama masal gibi de görebiliriz. Diğer okuduğum fantastik kitaplarda gerçekten olacakmış gibi hissediyor muyum sanki diye merak ediyorsanız; denize baktığımda altındaki kayıp şehir R’lyeh’te Cthulhu’nun uyuduğunu görüyorum ve rüyalarımı da kontrol ediyor; ayrıca Sauron hala yüzüklerin peşinde olabilir; Dracula eminim bir gün yeniden dünyaya korku salacak ve Frankenstein’ın canavarı gibi bir canavar bir yerlerde yaratılmış olmalı… J

Roman ayrıca sonrasında birkaç dikkat çekici olmayan filme uyarlandı. Amerikalı Heavy/Thrash Metal efsanesi Iced Earth’ün 1998 albümünün adı da romanla aynı. Elbette albüm, şarkı isminde bunu kullanan çok daha fazla sanatçı/grup var.

Nihayetinde, bazı didaktik mesajları olan, eğlenceli ama tuhaf karakterlerin cirit attığı, korkuyu tema olarak kullanan fantastik macera tadında bir roman okumak isterseniz deneyebilirsiniz diyorum. Kitabın, arşiv değeri olarak dikkat değer bir yönü de var: Şu an (Aralık 2023), 67 kitabı bulan, İthaki Yayınları’nın “Karanlık Kitaplık” serisinin 1 No.lu kitabı…